از ویژگیهای امام دوازدهم عجل الله فرجه الشریف- که در روایات وارده از اهل بیت علیهم السلام، مورد تاکید واقع شده غیبت آن حضرت است. و از جمله عبدالعظیم حسنی از امام محدتقی از پدرانش از امیر مومنان علیهم السلام نقل کرده است که فرمود: قائم ما غیبتی دراز مدت دارد و گویا شیعیان را می بینم که در زمان غیبت او همانند حیوان گرسنه ای که دنبال چراگاه می گردد در جستجوی اویند ولی او را نمی یابند. آگاه باشید که هر کس از ایشان که بر دینش ثابت بماند و در اثر طول غیبت امامش دچار قساوت قلب نگردد در روز قیامت با من در درجة من خواهد بود. سپس فرمود: هنگامی که قائم ما قیام می کند بیعتی از هیچکس بر گردن او نخواهد بود (و هیچ حاکم ستمگری تسلطی بر او نخواهد داشت) و بدین منظور، مخفیانه متولد می شود و از چشم مردم غایب می گردد (منتخب الاثر/255)

و از امام سجاد از پدرش از امیر مومنان علیهم السلام روایت شده که فرمود: قائم ما دو غیبت دارد که یکی طولانی تر از دیگری است و تنها کسانی که یقین قوی ومعرفت صحیح داشته باشند بر امامت او ثابت می مانند (منتخب الاثر/251)

برای روشن شدن راز غیبت باید نظری به سرگذشت ائمه اطهار علیهم السلام بیفکنیم.

چنانکه می دانیم بعد از رسول خدا (ص) اکثریت مردم با ابوبکر و بعد با عمر و سپس با عثمان بیعت کردند و در اواخر حکومت وی که نابسامانیهای فراوانی در اثر تبعیضات ناروا پدید آمددست به شورش زده، او را به قتل رسانیدند و با امیر مؤمنان علی (ع) بیعت کردند.

آن حضرت که خلیفة منصوب از طرف خدا و رسول (ص) بود در طول حکومت خلفاء سه گانه برای رعایت مصالح جامعه نوبنیاد اسلامی دم فروبست و جز از سراتمام حجت سخنی نگفت و در عین حال، از هیچ اقدامی به نفع اسلام و مسلمین دریغ نورزید. اما دوران حکومت چند سالة خودش به جنگ با اصحاب جمل و معاویه و خوارج، سپری شد و سرانجام به دست یکی از خوارج به شهادت رسید.

امام حسن مجتبی (ع) نیز به دستور معاویه مسموم شد. و پس از مرگ معاویه فرزندش یزید که اعتنایی به ظواهر اسلام هم نداشت بر اریکة سلطنت اموی تکیه زد و بااین روند نزولی می رفت که نام و نشانی از اسلام باقی نماند، از اینروی امام حسین (ع) چاره ای جز قیام ندید و با شهادت مظلومانه‌اش مسلمانان را تا اندازه ای هوشیار و بیدار کرد و اسلام را از نابودی نجات داد. ولی شرایط اجتماعی برای تشکیل حکومت عدل اسلامی فراهم نگردید. و از این جهت سایر ائمه اطهار (ع) به تحکیم مبانی عقیدتی و نشر معارف و احکام اسلام و تربیت و تهذیب نفوس مستعد پرداختند و در حدودی که شرایط اجازه می داد مخفیانه مردم را به مبارزه با ظالمان و جباران دعوت می کردند و ایشان را به تحقیق حکومت الهی و جهانی امیدوار می ساختند و بالاخره یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند.

به هر حال ائمه اطهار علیهم السلام در مدت دو قرن و نیم توانستند با تحمل مشکلات وفشارهای فوق العاده، حقایق اسلام را برای مردم بیان کنند بخشی را به صورت عمومی، و بخشی را به طور خصوصی برای شیعیان اصحاب خاص خودشان. و بدین ترتیب معارف اسلامی در ابعاد گوناگونش در جامعه انتشار یافت و بقاء شریعت محمدی تضمین شد. و ضمنا در گوشه وکنار کشورهای اسلامی گروههایی برای مبارزه با حاکمان ستمگر تشکیل گردید و دست کم توانستند تا حدودی جلو ستمها و خود سریهای جباران را بگیرند.

ولی آنچه وحشت و اضطراب حاکمان خودکامه را بر می انگیخت وعدة ظهور حضرت مهدی (عج) بود که هستی آنان راتهدید می کرد. ازاین روی معاصرین امام حسن عسکری (ع) به شدت ایشان را تحت نظر قرار دادند که اگر فرزندی برای آن حضرت متولد شود او را به قتل برسانند وخود آن بزرگوار را در عنفوان جوانی به شهادت رساندند. ولی ارادة خدای متعال بر این قرار گرفته بود که حضرت مهدی (عج) متولد و برای نجات جامعة بشری ذخیره شوند و به همین جهت بود که در زمان حیات پدرشان جز افراد معدودی از خواص شیعه کسی آن حضرت را زیارت نمی کرد و بعد از وفات پدر بزرگوارشان تماس امام با مردم به وسیله چهار نفر که یکی پس ازدیگری به سمت نیابت خاص مفتخر می شدند برقرار می گردید و از آن پس برای مدت نامعلومی «غیبت کبری» واقع شد تا روزی که جامعة بشری امادة پذیرش حکومت الهی جهانی شود و به امر خدای متعال ظهور فرماید.

بنابراین راز اصلی غیبت آن حضرت این است که از شر جباران و ستمگران محفوظ بماند و در بعضی از روایات به حکمتهای دیگری نیز اشاره شد که از جملة‌آنها آزمایش مردم است که بعد از اتمام حجت چه اندازه پایدار و استوار می مانند.

البته در زمان غیبت هم مردم به کلی از فیوضات آن حضرت بی بهره نیستند و به تعبیری که در روایات آمده همانند خورشیدی که پشت ابر باشد کمابیش از نور او استفاده می‌کنند چنانکه افراد بیشماری هر چند به صورت ناشناس- به زیارت ایشان مشرف شده و برای رفع گرفتاریهای مادی و معنوی از آن بزگوار بهره مند شده اند واساسا حیات آن حضرت عامل مهمی برای دلگرمی و امیدواری مردم است تا خود را اصلاح و آمادة ظهور کنند.